Status gminy, zadania

Gminę stanowią wspólnota samorządowa (mieszkańcy) oraz odpowiednie terytorium. Zgodnie z art. 164 Konstytucji RP, gmina jest podstawową jednostką samorządu terytorialnego, ma osobowość prawną. Przysługują jej prawa własności i inne prawa majątkowe.

Gmina wykonuje wszystkie zadania samorządu terytorialnego nie zastrzeżone dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Jednostki samorządu terytorialnego wykonują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych.

Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, o ustroju gminy stanowi jej statut.

Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów.

W szczególności zadania własne obejmują sprawy:

1)   ładu przestrzennego, gospodarki nieruchomościami, ochrony środowiska i przyrody oraz gospodarki wodnej;

2)   gminnych dróg, ulic, mostów, placów oraz organizacji ruchu drogowego;

3)   wodociągów i zaopatrzenia w wodę, kanalizacji, usuwania i oczyszczania ścieków komunalnych, utrzymania czystości i porządku oraz urządzeń sanitarnych, wysypisk i unieszkodliwiania odpadów komunalnych, zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną oraz gaz;

4)  działalności w zakresie telekomunikacji;

5)   lokalnego transportu zbiorowego;

6)   ochrony zdrowia;

7)   pomocy społecznej, w tym ośrodków i zakładów opiekuńczych;

8)  wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej;

9)   gminnego budownictwa mieszkaniowego;

10)   edukacji publicznej;

11)   kultury, w tym bibliotek gminnych i innych instytucji kultury oraz ochrony zabytków i opieki nad zabytkami;

12)  kultury fizycznej i turystyki, w tym terenów rekreacyjnych i urządzeń sportowych;

13)  targowisk i hal targowych;

14)  zieleni gminnej i zadrzewień;

15)  cmentarzy gminnych;

16)  porządku publicznego i bezpieczeństwa obywateli oraz ochrony przeciwpożarowej i przeciwpowodziowej, w tym wyposażenia i utrzymania gminnego magazynu przeciwpowodziowego;

17)  utrzymania gminnych obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz obiektów administracyjnych;

18)  polityki prorodzinnej, w tym zapewnienia kobietom w ciąży opieki socjalnej, medycznej i prawnej;

19)  wspierania i upowszechniania idei samorządowej, w tym tworzenia warunków do działania i rozwoju jednostek pomocniczych i wdrażania programów pobudzania aktywności obywatelskiej;

20)  promocji gminy;

21)  współpracy i działalności na rzecz organizacji pozarządowych oraz podmiotów wymienionych w art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie ;

22)  współpracy ze społecznościami lokalnymi i regionalnymi innych państw.

Ponadto ustawy mogą nakładać na gminę obowiązek wykonywania zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, a także z zakresu organizacji, przygotowań i przeprowadzenia wyborów powszechnych oraz referendów.  Gmina może wykonywać zadania z zakresu właściwości powiatu oraz zadania z zakresu właściwości województwa na podstawie odrębnych porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego.